Komunizm to system polityczny, który powstał w XIX wieku i opiera się na walce klas i wspólnej własności środków produkcji. Przez komunizm rozumie się również doktrynę polityczną i filozofię inspirowaną tym systemem. Doktryna ta narodziła się jako krytyka kapitalizmu i społeczno-ekonomicznych nierówności rynkowych wynikających z podziału bogactwa i własności prywatnej. Według komunistów wszystko to generuje przepaść między klasami społecznymi, przeciwko której sugerują zniesienie prywatnej własności środków produkcji, aby zlikwidować podział na bogatych i biednych. c
W swoich początkach komunizm czerpał z różnych źródeł teoretycznych, ale kiedy niemieccy myśliciele Karol Marks i Fryderyk Engels opublikowali w 1848 roku Manifest Partii Komunistycznej, ruch obrał ostateczny, rewolucyjny kierunek.
Marks i walka klas
Dla Marksa społeczeństwo kapitalistyczne dzieli się na dwie główne klasy: proletariat lub klasę robotniczą – większość populacji – oraz burżuazję, niewielką grupę, która otrzymuje zyski generowane przez pracę proletariuszy. Według komunizmu ten model produkcji powoduje nierówności – wywodzące się na przykład z nadwyżki wartości wytworzonej przez robotnika i zawłaszczonej przez pracodawcę. Celem ruchu jest zdobycie władzy przez organizację komunistyczną, która ustanowiłaby dyktaturę proletariatu i centralne planowanie gospodarki, znosząc klasy społeczne, struktury dominacji elit rządowych i prywatną własność środków produkcji.
Choć pojęcia „komunizm” i „socjalizm” pojawiły się na początku XIX wieku i realizują podobne cele, to debata nad ich różnicami trwa nadal. Komunizm często kojarzony jest z rewolucyjną ideologią propagowaną przez Marksa, który obu słów używał bez rozróżnienia. Po rewolucji bolszewickiej słowo „socjalizm” zaczęto stosować w odniesieniu do historycznej fazy przejściowej między kapitalizmem a ostatecznym zwycięstwem komunizmu. Późniejsze światowe rozpowszechnienie pojęcia „komunizm” zawdzięczamy zarówno sukcesowi tekstów marksistowskich, jak i wpływowi rewolucji bolszewickiej w Rosji w 1917 roku.
Od Związku Radzieckiego do Kuby: kraje, które narzuciły model komunistyczny
Inni rewolucyjni przywódcy po Marksie, tacy jak rosyjski Włodzimierz Lenin, podjęli jego tezy i postanowili wprowadzić je w życie. Od czasów rewolucji rosyjskiej komunizm kojarzy się z systemem gospodarczym i politycznym Związku Radzieckiego, choć przechodził on duże przeobrażenia od pierwotnego leninizmu, przez stalinizm, po reformy Michaiła Gorbaczowa w latach 80. XX wieku. System ten został przyjęty również w Chińskiej Republice Ludowej i innych krajach, również w Polsce do 1989 roku – tutaj dowiesz się, co zmieniło się w Polsce po 1989 roku.
Teoria daleka od praktyki
Wielu ekspertów uważa komunizm za niewykonalny model polityczny i gospodarczy. Krytyka trwa nieprzerwanie od ponad wieku – jedni kwestionują teorie marksistowskie, a inni podważają skuteczność jej stosowania przez cały XX wiek lub wskazują na jej negatywne konsekwencje. Ogólnie rzecz biorąc, krytycy uważają likwidację klas społecznych za utopijną, twierdząc, że rewolucja komunistyczna generuje jedynie nową dynamikę rozwoju społecznego i gospodarczego.
